Rıza ÇİMEN
Özet
Özgürlük temelli bir potansiyel barındırmalarına karşın, karşı-bellek çalışmaları çoğunlukla insan-merkezlidir, zira bu çalışmalarda temel referans noktası olarak ‘insan’ kategorisi ele alınır. Hem Michel Foucault hem de maddeci ekoeleştiri ve posthümanizm gibi çağdaş yaklaşımlar bellek kavramını hali hazırda insan ve insandışı unsurların arasındaki dolanıklı ilişkiler bütünü olarak görür. E. M. Forster’ın Hindistan’a Bir Geçit romanı Hindistan ekosistemindeki insandışı unsurların sömürgeciliğe karşı geliştirdikleri sayısız karşı-bellek direnişini betimlemesi açısından böyle bir bellek okumasına olanak verir. Batı felsefesindeki insan merkezli eyleyicilik tanımı romanda insandışı aktörleri de vurgulayarak yeniden ele alınır. Günlük yaşamın işleyişinde her an kendilerine yer açabilen bu eyleyici aktörler, insanın özerk ve hür irade sahibi olduğu inancıyla nesneler dünyasını hiyerarşik çizgide şekillendirmeyi amaçlayan insan-merkezli düşünce biçimini tersyüz eder. Post-antroposantrik yaklaşım ve karşı-bellek birlikteliği bu bakımdan özgün bir okuma fırsatı sunar çünkü bu yolla insanın ayrıcalıklı konumunun sadece ‘şu anda’ değil gezegenin geniş hafızasında da sorgulanması olanağı doğar. Bu kuramsal birliktelikten hareketle ortaya çıkan bu çalışma, romandaki insandışı aktörlerden gelen karşı-bellek direnişlerine odaklanmayı amaçlar ve sonuç kısmında Michel Foucault, Karen Barad ve Serenella Iovino’nun eserlerinden esinle, karşı-bellek çalışmalarına yeni bir kavram – karşı-bellek iç-eylemleri- sunar.
Anahtar sözcükler:
karşı-bellek, E. M. Forster, Michel Foucault, Karen Barad, Serenella Iovino, Hindistan’a Bir Geçit, insandışı, karşı-bellek iç-eylemleri